Publikacje Instytutu Pamięci Narodowej z ubiegłego roku

Jednym z zadań Instytutu Pamięci Narodowej jest działalność naukowo- badawcza oraz wydawnicza. Działania te przyczyniły się do przygotowania i wydania kilku publikacji książkowych. Prezentujemy publikacje wydane przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie w 2019 roku.

• „Studia z dziejów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (1939–1947)”, red. Piotr Chmielowiec, Krzysztof A. Tochman, Rzeszów-Warszawa 2019, 508 s. - Książka dotycząca Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1939–1947. Publikacja zawiera 21 tekstów opisujących m.in.: funkcjonowanie obozu izolacyjnego w Rothesay; świadomość kadr 2. Korpusu, stosunek Włochów do tej formacji; okoliczności pozbawienia polskiego obywatelstwa gen. Władysława Andersa; powojenne losy żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych.

• Hanus W., „Jeden z ostatnich. Stefan Kobos „Wrzos” (1900–1976). Przyczynek do dziejów konspiracji niepodległościowej na Narolszczyźnie”, Rzeszów–Warszawa 2019, 328 s. - Porucznik Stefan Kobos „Wrzos”. Jego działalność konspiracyjna od 1939 r. do chwili aresztowania w styczniu 1956 r. związana byłaz nie wielką wsią Brzeziny na pograniczu powiatów tomaszowskiego i lubaczowskiego. Był jednym z najdłużej ukrywających się partyzantów podziemia niepodległościowego.Wejście na ziemie polskie Armii Czerwonej i przejęcie władzy przez komunistów skłoniło go do kontynuowania walki. Nie dał się zwieść fałszywym obietnicom amnestii z lat 1945–1947 i nie ujawnił się. Dla rządzących wtedy Polską był „bandytą” stojącym na czele kontrrewolucyjnej organizacji godzącej w ustrój „ludowego” państwa, a dla okolicznych mieszkańców, którzy przez lata udzielali mu schronienia i wsparcia, stał się symbolem wierności żołnierskiej przysiędze i ideałom niepodległej Rzeczypospolitej.

• Krzysztofiński M., „Arcybiskup Ignacy Tokarczuk (1918 – 2012). Metropolita przemyski obrządku łacińskiego”, Rzeszów-Warszawa 2019, 550 s. - Album biograficzny prezentujący drogę życiową i posługę duszpasterską ordynariusza przemyskiego Arcybiskupa Ignacego Tokarczuka, który za bezkompromisową działalność na rzecz Kościoła oraz wspieranie opozycji był inwigilowany i szykanowany przez władze PRL.

• „Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975”, red. M. Bukała, D. Iwaneczko, Rzeszów–Warszawa 2019, 466 s. - Hasło „Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej” miało komunikować cel polityki I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka i jego współpracowników. Poczynione w latach 1971–1975 inwestycje gospodarcze, finansowane głównie z zachodnich kredytów, przyczyniły się do chwilowego wzrostu stopy życiowej Polaków. Popełnione błędy, takie jak nieuwzględnienie trendów w gospodarce światowej, oparcie programu inwestycyjnego na kredytach zachodnich, ciążące zadłużenie zagraniczne, stosowanie przestarzałych technologii oraz nieracjonalność wydatków szybko doprowadziły do poważnego kryzysu społeczno-gospodarczego, którego konsekwencją było odsunięcie Edwarda Gierka od władzy w 1980 r.

• Szpakowicz W., „Dzienniki cichociemnego”, oprac. K. Kaczmarski, K.A. Tochman, wydanie 2, uzupełnione, Rzeszów-Warszawa 2019, 408 s. - Dzienniki cichociemnego por. Wiesława Szpakowicza (1906–1942), adwokata, działacza przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego i Organizacji Polskiej, oficera Kwatery Głównej Sztabu Naczelnego Wodza i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, jednego z 316 spadochroniarzy Armii Krajowej, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach u wybrzeży Norwegii. Zapiski zawierają wiele szczegółowych informacji o nieznanych lub mniej znanych faktach z dziejów PSZ we Francji i Wielkiej Brytanii.

• „Aparat Represji w Polsce Ludowej” 2019, nr 17. - Rocznik naukowy, którego głównym celem jest pogłębienie, skoordynowanie oraz upowszechnienie prac badawczych dotyczących aparatu represji w PRL: Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, wojskowych i granicznych służb specjalnych, służb więziennych, Milicji Obywatelskiej, sądownictwa i prokuratury oraz jednostek paramilitarnych.

• „W służbie państwu i społeczeństwu. Z dziejów formacji policyjnych na Podkarpaciu”, red. P. Szopa, M. Skiba, Rzeszów-Warszawa 2019, 350 s. - Książka powstała z okazji 100 - lecia powstania Policji Państwowej oraz 30 lat działalności polskiej Policji, powołanej na nowo po odzyskaniu przez Polskę suwerenności. Obie te rocznice dały asumpt do przygotowania kilkunastu artykułów, których autorzy, reprezentujący różne środowiska, przybliżają współczesnym Czytelnikom historię i zadania formacji policyjnych na Podkarpaciu od czasów ich tworzenia u progu Niepodległości w 1918 r. Tematyka policyjna jest trudna, gdyż obrosła mitami, obejmującymi zarówno jej chlubne karty, jak i wynaturzenia charakterystyczne dla systemu komunistycznego. Wśród tych pierwszych dominuje działalność konspiracyjna oraz martyrologia funkcjonariuszy podczas II wojny światowej, natomiast lata 1944–1990 to okres, gdy formacje milicyjne budziły uzasadniony lęk i niechęć wśród szerokich kręgów społeczeństwa. Publikacja przedstawia także niektóre aspekty funkcjonowania Policji po roku 1990.

• „Rocznik Przemyski”2019, vol. 55 issue 23 (3): History, “For Your Freedom and Ours”: Polonia and the Struggle for Polish Independence, edited by T. Pudłocki and A.K. Wise, 234 s. (współwydawca Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu). - Tom anglojęzyczny w całości poświęcony wkładowi Polonii w odzyskanie przez Polskę Niepodległości.

• „O solidarności wielką i małą literą pisanej”, red. G. Ostasz, J. Stecko, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2019, 246 s. (współwydawca Politechnika Rzeszowska) - Zamieszczone w książce artykuły w głównej mierze odnoszą się do wydarzeń z lat osiemdziesiątych minionego stulecia. Monografia została podzielona na dwie części: Rozprawy oraz Wspomnienia. Część Rozprawy otwiera tekst odwołujący się do początków – „źródeł” formalnie związku zawodowego i jednocześnie masowego ruchu społecznego, jakim była „Solidarność”. Artykuł drugi odtwarza genezę struktur związkowych w największych zakładach południowo-wschodniej Polski. Kolejna rozprawa została poświęcona solidarnościowemu kapelanowi – ks. Jerzemu Popiełuszce. Koresponduje z nią tekst ukazujący rolę duchowieństwa, a przede wszystkim bp. Ignacego Tokarczuka, w funkcjonowaniu „Solidarności”. Artykuły piąty i szósty zostały oparte na dokumentach peerelowskiej Służby Bezpieczeństwa. Oba teksty rekonstruują działania SB wobec liderów „Solidarności” w największych zakładach przemysłowych Rzeszowa oraz na Politechnice Rzeszowskiej. Drugą część monografii stanowią wspomnienia ludzi „Solidarności”. Składają się na nie relacje Zofii Romaszewskiej, ks. Eugeniusza Dryniaka, a także Renaty Nowak, córki Antoniego Kopaczewskiego, rzeszowskiego solidarnościowego lidera.

Kinga Kuźniar

Źródło: IPN Rzeszów